Chính trị 16:11, 25/03/2012 GMT+7

Lộc Ninh là vùng đất giàu truyền thống cách mạng, nơi biên cương của Tổ quốc. Chiến công của quân và dân Lộc Ninh đã đi vào lịch sử hiện đại bằng trí tuệ, ý chí và sự hy sinh, đóng góp của nhiều thế hệ. Nơi đây đã trải qua những thời kỳ đấu tranh khốc liệt chống chủ nghĩa thực dân cũ và mới; đồng thời cũng là nơi diễn ra những trận chiến đấu ác liệt của quân dân ta nhằm bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ. Ở tỉnh Bình Phước có nhiều di tích lịch sử được công nhận cấp quốc gia, riêng huyện Lộc Ninh là điểm cuối của hệ thống đường mòn Hồ Chí Minh đã có tới 4 di tích.

CĂN CỨ TÀ THIẾT

Căn cứ Tà Thiết nằm trên địa bàn xã Lộc Thành (Lộc Ninh). Trong kháng chiến người dân trong vùng quen gọi nơi này là “Rừng Chính phủ”, vì đây là căn cứ của Quân ủy và Bộ Tư lệnh các lực lượng giải phóng miền Nam Việt Nam và Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh. Tiền thân căn cứ Tà Thiết là Sở Chỉ huy tiền phương của chiến dịch Nguyễn Huệ năm 1972. Ngày 7-4-1972, Lộc Ninh là huyện đầu tiên của miền Nam được giải phóng, Trung ương Cục và Bộ Tư lệnh Miền quyết định dời căn cứ Quân ủy Miền từ Sóc Con Trăng (Tây Ninh) về đóng tại Tà Thiết. Đầu tháng 3-1973, căn cứ Tà Thiết bắt đầu được xây dựng và được xác định đây là căn cứ cuối cùng của cách mạng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Cuối tháng 1-1973, các đơn vị công binh của Miền bắt đầu mở các con đường mới cho 3 cục: Tham mưu, Chính trị, Hậu cần (Bộ Chỉ huy Miền) di chuyển về căn cứ Tà Thiết. Ngày 8-2-1973, các con đường ở đây đã nhanh chóng được hoàn tất. Cuối quý 1 năm 1973, tất cả các cơ quan trong Bộ Chỉ huy Miền và các đơn vị trực thuộc đã ổn định xong nơi ăn, ở. Tại đây, dưới những tán cây lớn, xung quanh là những rừng le đan chằng chịt là những công trình nhà làm việc của các đồng chí chỉ huy cao cấp trong Bộ Tư lệnh Miền: Tư lệnh Trần Văn Trà, Phó tư lệnh Nguyễn Thị Định, Chính ủy Phạm Hùng, Phó tư lệnh kiêm tham mưu trưởng Lê Đức Anh... Riêng nhà ở và làm việc của thượng tướng Nguyễn Văn Trà lại được dựng ngoài một trảng trống theo kiến trúc nhà sàn của đồng bào Khơme nằm đan xen giữa hơn mười nóc nhà của đồng bào để đánh lạc hướng địch. Cùng với nhà ở và làm việc là hệ thống các công trình phục vụ khác như bếp Hoàng Cầm, nhà Chính ủy, hầm giao ban, hội trường... tất cả đều được xây dựng theo lối nhà bán âm (nửa chìm nửa nổi) để về đêm hạn chế ánh sáng đèn phát ra ngoài; bên trên được lợp bằng lá trung quân để tránh bị máy bay địch phát hiện, bốn xung quanh mỗi công trình đều có hệ thống giao thông hào để thoát hiểm. Các hầm trú ẩn thường được làm kế cận nhà, chìm vào lòng đất, trên đặt mái bằng. Những hầm đặc biệt như hầm chỉ huy, hầm thông tin, hầm quân y... thường được làm khá rộng để tiện hoạt động, phòng khi trên mặt đất không an toàn... Giao thông hào chỉ dành cho một số hầm đặc biệt không phổ biến toàn căn cứ. Các hạng mục cách nhau từ 50-200m. Căn cứ Tà Thiết mang những sự kiện lịch sử đặc biệt, bởi đây là nơi từng diễn ra các cuộc hội họp và tiếp các phái đoàn cao cấp của Bộ Chính trị, Bộ trưởng tham mưu, Trung ương Cục miền Nam. Tại hội trường của căn cứ, ngày 8-4-1975, đồng chí Lê Đức Thọ thay mặt Bộ Chính trị phổ biến Nghị quyết 7 của Trung ương Đảng về việc thành lập Bộ Chỉ huy Chiến dịch giải phóng Sài Gòn - Gia Định, sau đó Bộ Chỉ huy chiến dịch đề nghị Trung ương đặt tên cho chiến dịch giải phóng Sài Gòn mang tên Bác - chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Bộ Chỉ huy chiến dịch Hồ Chí Minh tại căn cứ Tà Thiết - Ảnh: Tư liệu

Nhà Giao tế là nơi làm việc của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam và cũng là nơi họp Hội nghị bốn bên từ năm 1973-1975 theo tinh thần Hiệp định Paris ký ngày 27-1-1973 (Dưới sự giám sát của Ủy ban Quốc tế ICCS, gồm 4 nước thành viên Ba Lan, Canada, Hunggary và Indonesia). Trước đây ngôi nhà được xây dựng năm 1911, là trụ sở làm việc của đồn điền cao su Lộc Ninh (Công ty Cao su Xét - Xô) của Pháp, nhà được xây dựng theo lối nhà sàn của đồng bào dân tộc thiểu số, cho nên nhân dân trong vùng vẫn quen gọi là nhà “Cao cẳng”... Trong chiến tranh năm 1972, ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn. Vào tháng 3-1973 nhà được làm lại theo thiết kế của kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát, Chủ tịch Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ngôi nhà được xây dựng lại theo kiểu nhà sàn một trệt, một lầu trên nền móng cũ, để đáp ứng kịp thời nhu cầu đấu tranh của cách mạng miền Nam trên mặt trận ngoại giao trong và ngoài nước nên tên gọi “Nhà Giao tế” ra đời từ đó. Tầng trệt xây dựng bằng bê tông chắc chắn, dùng để hội họp, mít tinh và cũng là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa - văn nghệ. Tầng lầu được xây dựng bằng gỗ, có lan can bao quanh được thiết kế theo kiểu phòng khánh tiết, mái tôn “5 nóc, 4 mái” được sơn đỏ.

KHO XĂNG DẦU LỘC QUANG

Đầu năm 1974, đường ống xăng dầu chi viện từ miền Bắc về đến Bù Gia Mập, huyện Phước Long (cũ) được thiết lập và từ đây bằng các phương tiện, xăng dầu được chuyển về chứa tại Lộc Ninh dọc theo các con đường từ Bù Đốp đến ngã ba Lộc Tấn, trong đó tổng kho xăng dầu VK.98, xã Lộc Quang (7 bồn) và VK.99, xã Lộc Hòa (10 bồn) có quy mô lớn nhất. Mỗi bồn xăng cao 3,5m, đường kính 10m với sức chứa 250 ngàn lít/bồn đủ nói lên tầm vóc quy mô của Tổng kho xăng dầu này.

SÂN BAY QUÂN SỰ LỘC NINH

Sân bay nằm trên một khu đồi bằng phẳng, rộng trên 5.000m². Trước đây là sân bay quân sự của chính quyền ngụy (Việt Nam Cộng hòa), sau ngày Lộc Ninh được giải phóng, sân bay thuộc chính quyền cách mạng lâm thời. Sân bay này là nơi đánh dấu sự kiện sáng sớm 31-1-1973, Thượng tướng Trần Văn Trà dẫn đầu phái đoàn quân sự Chính phủ Cách mạng Lâm thời miền Nam Việt Nam bay về Sài Gòn dự phiên họp đầu tiên của Ban Liên hiệp Quân sự bốn bên tại trại Davis và cũng tại đây ngày 12-2-1973, ngày 12-9-1973 đón đoàn Ủy ban Quốc tế về làm việc cũng như các vị đại sứ, trưởng phó đoàn của Ủy ban Quốc tế về thăm Lộc Ninh. Sân bay quân sự Lộc Ninh là nơi tiến hành trao trả tù binh giữa Việt Nam Cộng hòa và Chính phủ Cách mạng Lâm thời miền Nam Việt Nam theo Hiệp định Paris. Trong đó có bà Võ Thị Thắng - người nữ sinh đấu tranh cho độc lập dân tộc bị chính quyền ngụy bắt giam. Sân bay Quân sự huyện Lộc Ninh được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia vào ngày 12-2-1986.

H.Q
(Tổng hợp từ các tài liệu)