ÔN CỐ TRI TÂN 09:16, 27/08/2019 GMT+7

BP - Trần Quốc Chẩn là con trai thứ của vua Trần Nhân Tông, là em của thái tử Trần Thuyên, người sau là vua Trần Anh Tông. Mặc dù tuổi còn nhỏ nhưng ông rất được vua Trần Nhân Tông và vua Trần Anh Tông yêu mến. Theo sử cũ, Trần Quốc Chẩn không chỉ có tài trong việc cầm quân xung trận mà còn là một trong những nhân vật chính trị kiệt xuất của nhà Trần, trở thành trụ cột chính của triều đại này. Đồng thời, ông cũng là người nổi tiếng đức độ, được các quan trong triều hết lòng nể phục.

Năm 1318, vua Trần Minh Tông sai ông cùng tướng quân Phạm Ngũ Lão tiếp tục đi đánh dẹp quân Chiêm Thành thu được thắng lợi lớn, giữ yên bờ cõi quốc gia. Năm 1320, mùa đông, Trần Anh Tông băng hà. Trước đó, khi thái thượng hoàng Trần Anh Tông không khỏe, vua ngày đêm luôn ở ngoài cửa phòng ngủ của thượng hoàng, mỗi khi vào thăm thì cùng đi với Quốc Chẩn. Vì thượng hoàng Trần Anh Tông tin cậy Quốc Chẩn hơn cả và có ý định đem vua gửi gắm Quốc Chẩn, cho nên không cho vào thăm một mình, mà phải cùng đi với Quốc Chẩn, cốt để tình nghĩa vua tôi được khăng khít và không còn nghi ngại gì nữa.

Năm 1323, con gái ông là Huy Thánh công chúa thành hôn với Trần Minh Tông, tức Lệ Thánh hoàng hậu. Do có nhiều công lao với triều đình, hơn nữa lại là cha vợ của Minh Tông, vào năm 1324, Trần Quốc Chẩn được vua Trần phong chức: Nhập nội Quốc phụ Thượng tể - chức quan đầu triều coi giữ Lục bộ Thượng thư. Tuy ở đỉnh cao của quyền lực nhưng ông đã phải nhận cái chết oan ức vào cuối đời. Cái chết của ông liên quan đến vấn đề kế vị, khi ông phản đối ý định của Minh Tông lúc muốn lập Trần Hiến Tông, điều này dẫn đến việc ông bị kết tội phản nghịch và bị bỏ đói đến chết.

Sử cũ chép lại rằng, con gái ông vào cung làm hoàng hậu của vua Trần Minh Tông (1314-1329), nhưng mãi vẫn chưa có con trai. Điều này khiến ngôi thái tử bỏ trống, nhiều kẻ lăm le có ý muốn lập con thứ của Trần Minh Tông. Đây chính là căn nguyên xảy ra một vụ án mạng lớn gây chấn động vương triều Trần. Sách “Khâm định Việt sử thông giám cương mục” đã chép lại đầu đuôi vụ án này như sau: Trước đây, thượng hoàng (chỉ vua Trần Anh Tông) vẫn trông mong nhiều vào Quốc Chẩn, muốn phó thác nhà vua (chỉ Trần Minh Tông) cho ông. Đến lúc thượng hoàng bị bệnh, mỗi khi nhà vua vào thăm, thượng hoàng bắt phải cùng đi với Quốc Chẩn để khỏi sinh lòng hiềm nghi.

Đến khi nhà vua tuổi đã nhiều mà chưa quyết định được ngôi thái tử. Quốc Chẩn tự nhận mình là cố mệnh đại thần, lại là cha đẻ hoàng hậu, nên cố chấp là đợi khi nào hoàng hậu sinh con trai trưởng sẽ lập làm thái tử. Văn Hiến Hầu (con của Trần Nhật Duật, không rõ tên) muốn đánh đổ hoàng hậu để lập hoàng tử tên là Vượng, nên đã lấy 100 lạng vàng đút lót cho gia thần của Quốc Chẩn là Trần Phẫu, xúi Trần Phẫu vu cáo Quốc Chẩn âm mưu làm phản.

Nhà vua tin lời Trần Phẫu, bắt Quốc Chẩn giam ở chùa Tư Phúc, rồi đem việc ấy hỏi Thiếu bảo Trần Khắc Chung. Khắc Chung vốn cùng bè đảng với Văn Hiến Hầu, lại là người cùng làng với mẹ đẻ của Vượng (bà Minh Từ thái phi, người họ Lê, quê ở Giáp Sơn). Hơn nữa, Khắc Chung từng giữ chức Sư phó để dạy Vượng, vì thế Khắc Chung liền tâu ngay bằng câu thành ngữ “tróc hổ dị, phóng hổ nan”. Tức là bắt hổ dễ, thả hổ nguy! Nhà vua bèn cấm tuyệt không cho Quốc Chẩn ăn uống, bắt phải tự tử. Hoàng hậu phải thấm nước vào áo đưa đến cho uống. Quốc Chẩn uống xong thì mất. Những người bị bắt lây lên đến hơn hai trăm, khi tra hỏi, ai cũng kêu gào là oan.

Về sau, người vợ cả và vợ lẽ của Trần Phẫu do ghen nhau nên đã đem việc Văn Hiến Hầu đút lót vàng ra tố cáo. Nhà vua giao việc này cho quan giữ việc hình ngục là Lê Duy xét hỏi. Lê Duy là người cương trực, lập tức tra xét ngay. Trần Phẫu phải tội lăng trì, nhưng chưa kịp hành hình thì gia nô của Thiệu Vũ (con Quốc Chẩn) đã xẻo thịt Trần Phẫu ăn sống gần hết. Văn Hiến Hầu tuy được tha tội chết, nhưng giáng làm thứ dân, tước bỏ tên họ trong hoàng tộc.

Lời bàn:

Theo sử cũ, sau này vua Trần Minh Tông lúc nào cũng bị ám ảnh bởi vụ án oan của cha vợ. Để sửa sai, nhà vua đã cho khôi phục chức tước, sai lập đền thờ Trần Quốc Chẩn. Đền Quốc phụ thờ ông nằm bên tả ngạn sông Kinh Thầy là một trong 8 di tích thuộc “Chí Linh bát cổ” nổi tiếng được nhiều sử sách ghi nhận. Đến năm 1341, triều đình phục chức Nhập nội Quốc Phụ Thượng Tể cho Trần Quốc Chẩn, trả lại phẩm giá cho người đã khuất. Một con người tài đức vẹn toàn như Trần Quốc Chẩn mà phải chịu cái án oan trên đầu rồi trả giá bằng chính mạng sống của mình thì quả là đáng tiếc.

Đây thực sự là bài học đau xót nhất trong 175 năm thịnh trị của nhà Trần và cũng là bài học quý giá cho các thời đại sau về đào tạo và sử dụng người hiền tài. Và thế mới hay rằng, cuộc sống không phải lúc nào cũng công bằng, nhưng chúng ta luôn phải sống vui vẻ, giúp dân, giúp nước. Và những người tài đức vẹn toàn, hết lòng vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước luôn được lịch sử ghi nhận, người người đời đời nhớ ơn. Hiểu rõ về tiền nhân, hậu thế càng vững tin hơn trên con đường chính đạo là vì dân, vì nước.

N.D