ÔN CỐ TRI TÂN 15:32, 02/11/2017 GMT+7

BP - Vua Lê Thánh Tông (1442-1497) là vị vua thứ 5 của nhà Lê sơ, trị vì đất nước từ năm 1460-1497. Trong suốt những năm ông tại vị, đất nước đạt độ cực thịnh, rực rỡ về mọi mặt từ kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục, quân sự. Thời kỳ này được gọi là thịnh trị Hồng Đức. Ông là vị vua sáng suốt, vừa là nhà văn hóa lớn, luôn chú trọng xây dựng nền giáo dục nước nhà. Có thể nói, dưới thời Lê Thánh Tông, nền giáo dục đạt được những thành tựu huy hoàng mà không thời kỳ phong kiến nào của Việt Nam sánh kịp.

Minh họa: S.H

Khi làm vua, Lê Thánh Tông rất hay cải trang, mặc quần áo thường dân và vi hành khắp chốn để hiểu thêm về cuộc sống của dân chúng, về đạo đức và tài năng của quan lại dưới quyền, những điều mà ông không bao giờ được nghe quần thần bẩm báo. Chuyện kể rằng, thuở ấy, tại kinh thành Thăng Long có người múa gậy rất giỏi, lại có tài thoắt ẩn thoắt hiện, đi tới đi lui nhanh như gió nên được người dân gọi là “Quận Gió”. Quận Gió là đạo chích chuyên nghiệp, xuất quỷ nhập thần, chuyên trèo tường, đào gạch vào nhà người khác ăn trộm.

Ở những nơi không ai ngờ, người này ngang nhiên xuất hiện. Ở những chốn canh phòng cẩn mật, anh ta vẫn luồn qua được. Nếu Quận Gió định trộm của ai thì nhà đó dù đã phòng bị, vẫn không thoát. Tuy nhiên, Quận Gió lại được nhiều người yêu mến bởi không bao giờ ăn trộm nhà nghèo mà thường lấy của nhà giàu chia cho người nghèo và những người lương thiện khác.

Nghe tin đồn về Quận Gió, vua Lê Thánh Tông bèn cải trang tìm hiểu sự tình. Đêm 30 tết, nhà vua đến gặp Quận Gió, tự xưng là học trò nghèo ở trường Giám (Quốc Tử Giám - trường đại học đầu tiên của nước ta). Lê Thánh Tông giả vờ kể sự nghèo khổ, không có tiền để về quê cúng tổ tiên nên muốn nhờ Quận Gió giúp một ít làm lộ phí. Nghe xưng danh là giám sinh, Quận Gió hồ hởi nói: “Giúp ai tôi cũng sẵn lòng. Giúp học trò nghèo thì tôi càng không tiếc sức. Nhưng tôi không có sẵn tiền. Tôi là đạo chích. Vậy anh muốn tôi lấy của ai?.

“Trộm của phú ông ở cửa Tây”, chàng thư sinh trẻ nói. Nghe đến đó, Quận Gió gạt ngay: “Không được. Phú ông ở cửa Tây giàu có là nhờ cày sâu, cuốc bẫm, lao động vất vả quanh năm suốt tháng trên các cánh đồng làng Nghi Tàm, Võng Thị. Không nên lấy của ông ấy”.

“Thế trộm của chủ cửa hiệu vàng bạc ở phố cửa Đông được không?” - chàng thư sinh ướm lời. “Ông chủ cửa hiệu chế tác và bán đồ dùng vàng bạc phố cửa Đông là người ngay thẳng. Ông ta tích cóp được chút của ăn, của để là nhờ lăn lộn, khó nhọc trên thương trường. Không nên lấy của ông ấy... Cũng như cậu, nếu sau này đậu đạt làm quan là do sôi kinh nấu sử, không ai nỡ lòng cướp đoạt gia sản của cậu. Thôi để tôi đến nhà lão quan coi kho bạc nhà vua ở phố cửa Bắc trộm cho cậu vài nén. Lão ấy hay ăn trộm bạc trong kho đem về nhà. Đó là những thứ không phải của lão” - Quận Gió đáp.

Nói rồi, ông ta lao vào màn đêm. Một lát sau, Quận Gió mang về 2 nén bạc giúi vào tay cậu thư sinh: “Học trò nghèo như cậu thì ta nhất định phải giúp. Số tiền này đủ để cậu về quê, còn thừa thì dùng vào việc dùi mài kinh sử. Hy vọng sau này, cậu sẽ làm rạng danh tổ tiên”.

Nhà vua ngạc nhiên, nửa tin nửa ngờ vì không nghĩ một viên quan thanh liêm mình tin tưởng giao trọng trách đó lại là người ăn cắp. Ông bèn lật nén bạc lên, soi dưới ánh đèn dầu thì thấy đáy có khắc 4 chữ “Quốc khố chi bảo”. Không còn nghi ngờ gì nữa, đây chính là bạc trong kho của Nhà nước.

Sáng mồng một tết, trong buổi khai triều, vua Lê Thánh Tông đem câu chuyện vi hành kể cho các đại quan nghe. 2 nén bạc được truyền tới tay các quan để được xem tận mắt. Viên quan coi kho tối sầm mặt mũi, không thanh minh được lời nào. Ông ta bị cách chức, tịch thu gia sản và đày đi biên ải. Còn Quận Gió được nhận tấm biển vàng đề 3 chữ vua ban: “Trộm quân sử”. Và câu chuyện vi hành đêm 30 tết của vua nhanh chóng lan ra khắp vùng. Dân chúng thì mừng thầm bởi có vị vua anh minh, những tên quan lại sâu mọt thì lo sợ không dám làm thêm điều sai trái.

Lời bàn:

Sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa chống quân Minh xâm lược, vua Lê Thái Tổ, với ý thức tự tôn dân tộc đã khôi phục quốc hiệu Đại Việt, bỏ tên Giao Chỉ cũ và khai sáng một thời kỳ cường thịnh mới cho đất nước. Các đời vua Lê sau này đa phần đều có những đóng góp lớn trong lịch sử dân tộc, mà nổi bật nhất là vua Lê Thánh Tông. Với tài trị vì và công cuộc cải cách sáng suốt của mình, đã xây dựng nước Đại Việt chưa bao giờ phát triển cường thịnh, mạnh mẽ và có sức ảnh hưởng đến các lân bang đến thế. Lịch sử gọi thời kỳ hoàng kim này là thời Hồng Đức thịnh thế.

Vì thế, không phải chỉ có các sử gia đương thời mà hậu thế ngày nay đều tôn vinh ông là đệ nhất minh quân trong lịch sử các triều đại phong kiến ở Việt Nam. Và giai thoại về việc vua gặp đạo chích trong một lần cải trang vi hành đã để lại cho hậu thế bài học sâu sắc về sự thanh liêm, trung thực. Cuộc đời cùng với sự nghiệp của vị vua minh quân vĩ đại này mãi mãi là niềm cảm hứng lớn lao để người Việt hôm nay và mai sau vững lòng vượt qua bĩ cực hướng tới tương lai.

N.D