ÔN CỐ TRI TÂN 14:03, 17/06/2016 GMT+7

Bấy giờ, thủy binh được bố trí cụ thể như sau: Đại bộ phận tập trung ở Vạn Xuân, tức là ở khu vực cực Đông của chiến tuyến sông Cầu. Vạn Xuân là vị trí chiến lược trọng yếu ở vào đầu mối của tất cả đường thủy vùng Đông Bắc. Từ Vạn Xuân, thủy binh ta có thể vượt sông Lục Nam, sông Thương, sông Cầu tiến sâu vào địa bàn vùng Đông Bắc; có thể xuôi sông Bạch Đằng, sông Thái Bình ra biển, có thể theo sông Đuống về Thăng Long. Ở đây có khoảng 400 chiến thuyền và hơn 20.000 quân, tất cả đặt dưới sự chỉ huy của Hoằng Chân và Chiêu Văn. Một bộ phận thủy binh khác do Lý Kế Nguyên chỉ huy, tiến ra đóng giữ vùng duyên hải Đông Bắc, sẵn sàng đánh trả thủy binh của nhà Tống.

Ngày 8-1-1077, bộ binh giặc vượt ải Nam Quan để tiến vào lãnh thổ nước ta. Ngày 18-1-1077, giặc đã áp sát vùng bờ bắc sông Cầu và tại đây, cuộc tấn công của chúng bị chặn đứng. Quân Tống không sao vượt nổi chiến tuyến sông Cầu. Mọi mưu toan và cố gắng của chúng đều bị đánh bại. Ở bờ bắc sông Cầu, quân Tống đành phải chia làm hai khối lớn, lập trại đóng giữ để chờ thủy binh. Khối thứ nhất do Phó tướng Triệu Tiết cầm đầu, đóng ở bờ bắc bến Như Nguyệt (nay là xã Mai Đình, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Hà Bắc). Khối thứ hai do chánh tướng Quách Quỳ chỉ huy, đóng cách Triệu Tiết khoảng 15 cây số về phía đông. Chúng nôn nóng chờ đợi đạo thủy binh, vì chỉ khi nào có thêm thủy binh chúng mới có thể tiến hành vượt sông Cầu thuận lợi. Nhưng thủy binh của chúng lại không sao đến được.

Tại miền duyên hải Đông Bắc, tướng Lý Kế Nguyên đã lập công lớn. Ông chỉ huy thủy binh, chặn đứng giặc ở Vĩnh An, kế hoạch cấp tốc hành quân để hỗ trợ cho bộ binh của chúng bị thất bại. Từ Vĩnh An, giặc điên cuồng mở đường máu để tiến vào châu thổ nước ta, nhưng cả mười trận liều lĩnh đều bị đánh bại cả mười. Toàn bộ thủy binh giặc buộc phải cụm lại ở cửa sông Đông Kênh. Khi bộ binh nóng lòng mong tin thủy binh thì thủy binh bị bao vây và cũng nóng lòng mong tin bộ binh.

Chiến công của Lý Kế Nguyên có ý nghĩa to lớn đối với thắng lợi chung của cuộc kháng chiến chống giặc Tống. Việc chặn đứng và vô hiệu hóa lực lượng thủy binh giặc ở Vĩnh An đã khiến mưu đồ chung của Quách Quỳ và Triệu Tiết bị sụp đổ. Từ đây, đại binh của nhà Tống lâm vào thế bế tắc và khủng hoảng ngày càng nghiêm trọng. Kế hoạch vượt sông Cầu không sao thực hiện được. Trong lúc đó, lương khô của giặc ngày một cạn, khí hậu nóng bức ngày một đến gần, bệnh dịch cũng bắt đầu xuất hiện. Đúng lúc quân Tống ở vào thế khủng hoảng, khốn quẫn thì Lý Thường Kiệt hạ lệnh phản công.

Người mở đầu cho trận đánh lịch sử này là Hoằng Chân và Chiêu Văn. Từ Vạn Xuân, Hoằng Chân và Chiêu Văn đã bất ngờ cho quân ngược sông Cầu, ồ ạt tấn công vào doanh trại của Quách Quỳ. Thủy binh của ta vừa đánh vừa phô trương thanh thế, cốt tập trung sự chú ý của giặc. Sau cơn hốt hoảng, Quách Quỳ dốc toàn lực để đánh trả. Khối quân của Triệu Tiết cũng vội vã dồn về để trợ chiến. Giặc rất hí hửng, bởi chúng muốn vượt sông Cầu để tìm diệt quân chủ lực của ta, nhưng không sao vượt được thì giờ đây, chính quân chủ lực của ta đã xuất hiện ngay ở bờ bắc sông Cầu. Khi đại binh ta tiến đánh quyết liệt, Quách Quỳ và Triệu Tiết chỉ còn biết hốt hoảng tháo chạy. Quá nửa quân số của giặc bị giết.

Lời bàn:

Trận đánh trên sông Như Nguyệt nằm trong tổng thể ý đồ tác chiến chiến lược của Lý Thường Kiệt. Đó là tổ chức phòng ngự chiến lược để phản công đánh bại hoàn toàn âm mưu xâm lược của giặc. Lý Thường Kiệt đã chủ động phòng ngự, phòng ngự trong thế giặc mạnh và phòng ngự thắng lợi. Trong tác chiến, ông đã kết hợp phòng ngự chính diện với đánh địch ở phía sau, khiến địch bị tiêu hao, mỏi mệt. Sau đó nắm thời cơ, ông bất ngờ tung ra đòn phản công mạnh tiêu diệt tập đoàn chủ yếu của địch, kết thúc chiến tranh. Cùng với các đòn tiến công sang đất địch, trận Như Nguyệt một lần nữa khẳng định cách đánh giải quyết nhanh của quân đội nhà Lý. Vào thời ấy, đây là bước phát triển mới của nghệ thuật giữ nước, khẳng định chủ quyền dân tộc.

Như Nguyệt là một trong những trận quyết chiến chiến lược lừng lẫy của lịch sử dân tộc ta. Thắng lợi của trận quyết chiến chiến lược này đã đập tan hoàn toàn mưu đồ xâm lược của nhà Tống, bảo vệ vững chắc độc lập và chủ quyền của nước nhà. Thắng lợi này gắn liền với tên tuổi kiệt xuất của Lý Thường Kiệt và các vị danh tướng đương thời. Trong số các vị danh tướng ấy có Lý Kế Nguyên, Hoằng Chân và Chiêu Văn. Nếu không phải là bậc dũng tướng thì chẳng thể nào lập được chiến công oai hùng như Hoằng Chân và Chiêu Văn đã làm. Nếu không phải là bậc giàu mưu lược thì chẳng thể đủ khả năng gánh vác trách nhiệm nặng nề như Hoằng Chân và Chiêu Văn đã đảm trách. Và vì thế tên tuổi của họ xứng đáng vĩnh tồn với non sông và sự nghiệp của các bậc tiền nhân là bài học vô giá về kế sách giữ nước cho hậu thế muôn đời sau.

N.D