2017 GMT+7

Trách nhiệm và quyền lợi của người tham gia BHXH tự nguyện

N.N

Chủ nhật, 26/02/2017 | 11:00:00

BPO - LTS: Thời gian gần đây, có nhiều bạn đọc đã gửi thư, điện thoại về tòa soạn để hỏi về việc: Những người lao động tự do có được tham gia BHXH không? Nếu được thì trách nhiệm và quyền lợi của những đối tượng này như thế nào? Về vấn đề này, tòa soạn xin trả lời như sau:

Hai loại hình bảo hiểm xã hội:

Trước hết, xin giới thiệu cùng bạn đọc, bảo hiểm xã hội (BHXH) là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH. Và theo quy định của Luật BHXH hiện hành, ở nước ta hiện có hai loại hình bảo hiểm, đó là BHXH và BHXH tự nguyện. BHXH bắt buộc là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia. BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.

Theo quy định tại Khoản 4, Điều 2, Luật Bảo hiểm xã hội 2014 thì người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng đóng BHXH bắt buộc thì được tham gia BHXH tự nguyện. Như vậy, những người lao động tự do thỏa mãn những điều kiện mà điều luật trên quy định và sẽ là đối tượng được tham gia BHXH tự nguyện.

Trách nhiệm của người tham gia BHXH tự nguyện:

Khi tham gia BHXH tự nguyện, các đối tượng được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Ngoài ra, Nhà Nước sẽ hỗ trợ họ tiền đóng BHXH để họ có thể hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất. Lao động tự do muốn tham gia BHXH tự nguyện thì phải đến cơ quan bảo hiểm xã hội huyện nơi mình đang cư trú và chọn một trong các phương thức đóng theo quy định tại khoản 2 Điều 87 Luật BHXH năm 2014 như sau: Hàng tháng; 3 tháng; 6 tháng; 12 tháng. Hoặc người tham gia có thể đóng một lần cho nhiều năm về sau với mức thấp hơn mức đóng hằng tháng hoặc một lần cho những năm còn thiếu với mức cao hơn mức đóng hằng tháng so với quy định.

Và mức đóng BHXH tự nguyện cũng được quy định trong điều luật này như sau: Hằng tháng đóng bằng 22% mức thu nhập tháng do người lao động lựa chọn để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở.

BHXH tự nguyện có 3 chế độ đó là chế độ hưu trí, trợ cấp và chế độ tử tuất. Ở mỗi chế độ có điều kiện hưởng BHXH, mức hưởng BHXH, chế độ trợ cấp và mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH là khác nhau.

Quyền lợi của người tham gia BHXH tự nguyện:

Về chế độ hưu trí: Để được hưởng chế độ hưu trí, thì đối tượng tham gia là nam thì phải đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi và 20 năm đóng BHXH trở lên. Nếu đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng không đủ số năm đóng BHXH thì được tiếp tục đóng cho đến khi đủ 20 năm.

Mức hưởng lương hưu của đối tượng này được chia làm 2 giai đoạn được hưởng: Trước ngày 1-1-2018, mức lương hưu hằng tháng của người tham gia được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập đóng BHXH tương ứng với 15 năm đóng BHXH. Sau đó cứ thêm mỗi năm thì tính thêm 2% với nam và 3% với nữ. Mức tối đa là 75%. Từ ngày 1-1-2018, mức lương hưu hằng tháng của người tham gia được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập đóng BHXH tương ứng với số năm đóng BHXH như sau: Nam nghỉ hưu năm 2018 là 16 năm; năm 2019 là 17 năm; năm 2020 là 18 năm; năm 2021 là 19 năm; năm 2022 trở đi là 20 năm. Nữ nghỉ hưu từ 2018 trở đi là 15 năm. Sau đó cứ mỗi năm, người tham gia được tính thêm 2% và mức hưởng tối đa là 75%.

Chế độ trợ cấp một lần khi nghỉ hưu: Người tham gia BHXH tự nguyện có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ lương hưu 75%, thì ngoài lương hưu, còn được hưởng trợ cấp 1 lần. Mức trợ cấp dựa trên số năm đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng, cứ mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.

Chế độ tử tuất: Người tham gia BHXH tự nguyện có thời gian đóng BHXH từ đủ 60 tháng trở lên hoặc người đang hưởng lương hưu, khi chết, người lo mai táng sẽ được hưởng trợ cấp mai táng. Trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng mà người tham gia BHXH tự nguyện chết.

Trợ cấp tuất: Người tham gia BHXH tự nguyện đang đóng BHXH, đang bảo lưu thời gian đóng BHXH, đang hưởng lương hưu, khi chết, thân nhân của người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng trợ cấp tuất 1 lần. Mức hưởng trợ cấp tuất 1 lần dựa trên số năm đã đóng BHXH và được chia như sau: Bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng BHXH trước năm 2014. Bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng BHXH sau năm 2014.

Trường hợp Người tham gia BHXH tự nguyện có thời gian đóng BHXH chưa đủ 1 năm thì mức trợ cấp tuất một lần bằng số tiền đã đóng nhưng tối đa bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Trường hợp Người tham gia BHXH tự nguyện có cả thời gian đóng BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc thì mức trợ cấp tuất một lần tối thiểu bằng 3 tháng mức bình quân tiền lương và thu nhập tháng đóng BHXH.