ÔN CỐ TRI TÂN 16:19, 12/12/2017 GMT+7

Theo các tài liệu còn lưu giữ tại chùa Côn Sơn, Thánh tổ Huệ Pháp tên thật là Mai Trí Bản, hiệu Pháp Nhẫn, trụ trì chùa Côn Sơn từ năm 1601-1653. Ngài là vị cao tăng uyên thâm Phật pháp, đồng thời còn là một thầy pháp tài ba. Hơn nửa thế kỷ tu hành tại chùa Côn Sơn, Thánh tổ đã khổ công tu luyện, dốc lòng mở rộng, xây dựng ngôi chùa, cứu nhân độ thế.

Năm 1602, Thánh tổ Huệ Pháp thiền sư khuyến khích các bậc hiền nhân, quân tử cùng góp tiền mở rộng quy mô chùa, tu tạo tam quan, phòng oản, xây tường, khắc bia, mua ruộng cúng. Năm 1607, ngài khuyến khích quan lại, quý chức, cung tần, thái nữ cùng phát gia tài mua các thửa ruộng, đóng góp công của xây dựng thiêu hương, tiền đường, hậu đường, tả hữu hành lang, tam quan, trùng tu thượng điện, tượng phật, khắc các kinh. Năm 1614, ngài đã huy động công của tôn tạo tòa Cửu phẩm Liên Hoa, nhà thiêu hương, tiền đường, hậu đường, tiền tả hữu hành lang, hậu tả hữu hành lang, tam quan và trùng tu cả thượng điện tổng cộng 83 gian, làm mới tượng trên Cửu phẩm Liên Hoa tới 385 vị, tạo mới tượng Quan Thế Âm Bồ Tát ngàn tay ngàn mắt, 2 tượng Hộ pháp Thiện - Ác, 1 tượng chúa núi, 3 tượng cô hồn, trùng tu tượng phật trên thượng điện 18 pho, sơn son thếp vàng lại 3 vị tam thế.

Không chỉ có công lao lớn trong việc xây dựng, tôn tạo chùa Côn Sơn, Thánh tổ Huệ Pháp còn được nhân dân địa phương nhắc tới với tư cách là một thầy pháp tài ba. Theo những ghi chép trong văn bia chùa Côn Sơn và tư liệu điền dã, sinh thời Thánh tổ từng chu du khắp nơi, học được nhiều bùa phép của phái Mật Tông, nhất là tài “trừ hoàng trùng” (diệt trừ sâu bọ) bảo vệ mùa màng rất hiệu nghiệm.

Tương truyền, xưa kia việc sản xuất nông nghiệp của nhân dân địa phương gặp nhiều khó khăn do sâu bệnh hoành hành. Nhân dân tìm nhiều phương cách để diệt trừ nhưng đều không hiệu quả. Thấy dân tình lao đao, cuộc sống khó khăn nên Thánh tổ Huệ Pháp đã phát huy khả năng, kiến thức học được ở Thổ Phồn nghiên cứu ra bùa trừ sâu. Bùa được làm bằng gỗ thị, hình chữ nhật (kích thước 15x30cm). Trên bùa vẽ các loại sâu và thần chú. Khi người dân đến xin bùa, trước tiên làm lễ xin phép ở ban thờ Phật. Tiếp đến lấy son mài thành mực và quết lên bảng gỗ in bùa, dùng giấy dó dán vào bùa. Bùa sau đó được đặt lên ban thờ Thánh tổ làm phép rồi mới mang về nhà.

Ngài dặn người dân muốn bùa linh nghiệm, đến giữa trưa (chính ngọ) thì đem bùa ra đặt ở đầu bờ ruộng (nơi hướng gió thổi xuôi). Ở giữa và 4 góc ruộng cắm cờ giấy theo ngũ hành (phía đông màu xanh, phía tây màu trắng, phía nam màu đỏ, phía bắc màu đen và ở giữa màu vàng). Người nông dân đứng trên bờ niệm chú theo hướng dẫn của Thánh tổ, sâu bọ cứ thế tự nhiên theo nhau bò lên bờ mà chết. Kể từ đó, việc sản xuất của bà con luôn diễn ra thuận lợi, mùa màng bội thu.

Nhân dân địa phương biết ơn Thánh tổ Huệ Pháp nên vinh danh ngài bằng cái tên cụ Tổ Sâu. Người dân quanh vùng hiện vẫn còn truyền miệng bài thơ: “Lặn lội sang nước Tàu; Học cách diệt trừ sâu. Khắc hình trên bản gỗ; Giấy dó in hình sâu. Phép phù bùa thuật chú; Chính ngọ đặt bờ cao; Sâu bò lên mà chết”.

Để tưởng nhớ công lao của Thánh tổ Huệ Pháp đối với chùa Côn Sơn và việc diệt trừ sâu bọ bảo vệ mùa màng, người dân và các tăng ni, phật tử trong vùng đã tạc tượng thờ ngài ở Tổ đường của chùa Côn Sơn và gọi là ban thờ Tổ Sâu. Trong kháng chiến chống Pháp, chùa Côn Sơn bị giặc Pháp tàn phá. Nhân dân chuyển tượng đi cất giấu, bản in bùa được mang về thờ ở miếu làng Trúc Thôn (phường Cộng Hòa). Sau đó, miếu làng bị cháy nên các bản in bùa cũng bị mất.

Lời bàn:

Theo những tài liệu còn lưu truyền đến ngày nay, trong gần một ngàn năm xây dựng và phát triển, chùa Côn Sơn đã nhiều lần trùng tu, đặc biệt đợt trùng tu vào các năm từ 1607 đến 1614, do Huệ Pháp thiền sư tiến hành là lớn nhất và hoàn chỉnh nhất về kiến trúc. Huệ Pháp thiền sư không chỉ có công lao trong việc trùng tu và mở rộng chùa Côn Sơn trở thành danh thắng cho cả đương thời và hậu thế ngày nay, mà còn được nhân dân trong vùng nhớ tới với tư cách là một thầy pháp tài ba. Ngày xưa, vì không có thuốc bảo vệ thực vật nên sản xuất nông nghiệp thường bị các loại sâu phá hoại. Và chính Huệ Pháp thiền sư đã tìm cách giúp dân diệt trừ sâu bệnh, bảo vệ mùa màng.

Theo nhiều nhà sử học cho rằng, ngày nay, việc tôn vinh, nghiên cứu về thân thế, sự nghiệp của ngài vẫn chưa được đầy đủ. Việc phục dựng tập quán, tín ngưỡng ở chùa Côn Sơn gắn với đời sống sản xuất nông nghiệp do Thánh tổ Huệ Pháp sáng tạo từ thế kỷ XVII chưa được khôi phục. Nếu những điều này được quan tâm thì kho tàng văn hóa phi vật thể tại di tích Côn Sơn sẽ càng phong phú. 

N.D