ÔN CỐ TRI TÂN 15:01, 02/07/2015 GMT+7

BP - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, vua Lê Thái Tông mất khi mới 20 tuổi nhưng trước khi mất ông đã có 4 con trai. Con lớn nhất là Lê Nghi Dân, con thứ hai là Khắc Xương, con thứ ba là Lê Bang Cơ (vua Lê Nhân Tông sau này), con thứ tư là Lê Tư Thành (vua Lê Thánh Tông sau này). Vì các hoàng tử đều quá nhỏ (chỉ chênh nhau một vài tuổi) nên việc tranh chấp ngôi thái tử xảy ra giữa các bà vợ vua Thái Tông (trong đó có Nguyễn Thị Anh là mẹ của Bang Cơ).

Nghi Dân là con lớn nhất vốn đã được lập làm Thái tử dù còn rất nhỏ. Nhưng sau đó, Nguyễn Thị Anh được vua sủng ái nên năm 1441 vua truất ngôi của Nghi Dân mà lập Bang Cơ. Bà mẹ của Khắc Xương vốn không được vua sủng ái nên không thể tranh chấp ngôi thái tử. Tuy nhiên, nhiều người trong triều dị nghị rằng, Nguyễn Thị Anh đã có thai trước khi vào cung và Bang Cơ không phải là con của vua Thái Tông. Cùng lúc đó, một bà phi khác của vua là Ngô Thị Ngọc Dao lại có thai sắp sinh. Nguyễn Thị Anh sợ chuyện bại lộ thì ngôi lớn sẽ thuộc về con bà Ngọc Dao nên tìm cách hãm hại. Nhưng bà Ngọc Dao được vợ chồng Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ mang đi nuôi giấu và sinh được hoàng tử Lê Tư Thành.

Biết bà Ngọc Dao đã sinh con trai mà ngày càng nhiều người đồn đại về dòng máu của Bang Cơ, nhân lúc con mình còn đang ở ngôi đương kim Thái tử, Nguyễn Thị Anh chủ động ra tay trước. Nhân dịp vua Thái Tông về thăm Nguyễn Trãi, sợ Nguyễn Trãi gièm pha mình và nói tốt cho Tư Thành nên bà sai người sát hại vua Thái Tông rồi đổ tội cho vợ chồng Nguyễn Trãi. Sau khi vua mất, Bang Cơ lên ngôi, Nguyễn Thị Anh được làm thái hậu, nắm quyền trị nước. Nguyễn Trãi không thể biện bạch cho sự oan uổng của mình và phải chịu án tru di tam tộc. Chỉ vài ngày sau khi hành hình gia đình Nguyễn Trãi, thái hậu Nguyễn Thị Anh ra lệnh giết Đinh Phúc, Đinh Thắng vì trước khi chết Nguyễn Trãi có nói là “hối không nghe lời của Thắng và Phúc”.

Đinh Thắng là quan nội thị có vai trò rất lớn trong cung đình nhà Lê, được Hoàng hậu Nguyễn Thị Anh tin dùng. Theo dã sử, viên quan này đã dựng màn kịch để đẩy Tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao cùng hoàng tử Tư Thành ra khỏi cung và cũng là người đóng vai trò quan trọng gây nên thảm án chu di tam tộc dòng tộc Nguyễn Trãi. Đinh Thắng được sung vào cung làm thái giám lúc còn nhỏ tuổi. Khi Nguyễn Thị Anh mới được tuyển vào làm phi, Thắng chuyên hầu hạ và làm những việc vặt do Nguyễn Thị Anh sai bảo. Thắng nhanh nhẹn, khôn ngoan lại biết rõ mọi chuyện trong các xó xỉnh của nội cung nên dần dần được Nguyễn Thị Anh tin cậy, coi như một người tâm phúc. Thắng cũng biết rõ Nguyễn Thị Anh là người đàn bà xinh đẹp nhưng đầy mưu mô, xảo trá. 

Thắng đã tự nhủ rằng, làm tai mắt cho Nguyễn Thị Anh thì mới có cơ may được thăng tiến. Bởi vậy, Thắng luôn tỏ rõ sự mẫn cán của mình. Thắng thường lựa lúc thuận lợi, nói tốt cho Nguyễn Thị Anh và nhiều lần bố trí, lôi kéo vua vào cung Nguyễn Thị. Chẳng bao lâu sau, Nguyễn Thị Anh có tin mừng. Hoàng tử Bang Cơ ra đời là cầu nối đưa Nguyễn Thị Anh lên ngôi hoàng hậu. Giữa lúc đó, Tiệp dư Ngọc Dao vốn là người duyên dáng, dịu dàng, hiền hậu được vua sủng ái lại đang mang thai. Hoàng hậu sợ Tiệp dư sinh được con trai thì Hoàng tử Bang Cơ sẽ không được kế vị bèn cấu kết với Đinh Thắng lập mưu hại Tiệp dư.

Lời bàn:

Việc tranh giành ảnh hưởng đến triều chính và ngôi vị thái tử của mọi triều đại phong kiến bao giờ cũng có nguồn gốc từ các bà vợ vua. Và cho đến ngày nay, các nhà sử học và một số nhà khoa học đã chỉ rõ, chủ mưu của vụ thảm án Lệ Chi Viên là Tuyên từ Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Anh, mẹ vua Lê Nhân Tông. Về động cơ, thứ nhất là do bà rất căm oán Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ, vì hai người đã giúp bà phi Ngô Thị Ngọc Dao, mẹ Lê Thánh Tông thoát khỏi âm mưu sát hại của bà ta. Thứ hai là sợ Nguyễn Trãi gièm pha và nói tốt cho Lê Tư Thành, nên bà Nguyễn Thị Anh đã sai người sát hại vua Thái Tông rồi đổ tội cho vợ chồng Nguyễn Trãi.

Tiếc rằng, một người tài hoa trong văn học, sắc sảo trong chính trị, chu đáo trong ứng xử và thủy chung trong tình nghĩa như bà Nguyễn Thị Lộ đã dâng trọn cuộc đời phục vụ cho sự bền vững của Vương triều nhà Lê và sự phồn vinh của non sông Đại Việt đã phải chết oan cùng chồng là Nguyễn Trãi. Và phải đến 22 năm sau, tức là năm 1464, vua Lê Thánh Tông mới xuống chiếu minh oan cho Nguyễn Trãi. Đánh giá những cống hiến về nhiều mặt của Nguyễn Trãi đối với lịch sử dân tộc Việt Nam và sự phát triển của các giá trị nhân văn của nhân loại, năm 1980, tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hiệp quốc (UNESCO) đã ghi nhận Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới. Như vậy, cụ Ức Trai đã được minh oan từ lâu và được cả nhân loại tôn vinh nhưng còn nỗi oan của bà Lễ nghi Học sĩ thì ai cũng biết nhưng không ai minh oan. Và đây là trách nhiệm của hậu thế hôm nay.

N.D