2019 GMT+7

Làm phước ắt có phúc

Thứ 3, 19/03/2019 | 14:16:00

BP - Thời cổ đại, các bậc đế vương không chỉ phải được nuôi dưỡng, giáo dục thành một người tài đức mà còn phải thành một vị minh quân. Và câu chuyện mà các bậc đế vương truyền lại cho đời sau đều thể hiện những phương pháp giáo dục con vừa khéo léo, đức độ lại tài trí, khiến hậu nhân không thể không tán dương. Sau đây là câu chuyện về Chu Công giúp Chu Vũ Vương Cơ Phát lập ra nhà Chu, giành quyền thống trị Trung Hoa thời cổ đại, từ tay nhà Thương.

Chu Công tên thật là Cơ Đán, là con trai của Chu Văn Vương, em trai của Chu Vũ Vương và là chú ruột đồng thời cũng là thầy giáo của Chu Thành Vương. Ông trợ giúp Chu Vũ Vương phạt Trụ diệt Thương, là trọng thần khai quốc của nhà Tây Chu. Sau khi Chu Vũ Vương mất, vì con trai là Chu Thành Vương tuổi còn nhỏ nên Chu Công trở thành người nắm giữ quyền triều chính, giúp tân vương là Chu Thành Vương xây dựng và phát triển nhà Chu. Hình ảnh của ông tiêu biểu cho tấm lòng trung quân phò chúa, không sinh dị tâm, thường được hậu thế nhắc đến cùng với Y Doãn nhà Thương. Nhà Chu dưới sự nhiếp chính của ông đã vươn lên thành một nước mạnh mẽ, tạo tiền đề cho công cuộc xây dựng nền văn minh Trung Hoa rực rỡ về sau. Công lao to lớn của Cơ Đán với sự phát triển của văn minh Trung Hoa khiến người ta gọi ông bằng chức vụ là Chu Công, quên đi cái tên Cơ Đán, khiến nhiều người lầm tưởng Chu Công là tên thật của ông.

Tượng Chu Công phụ chính, phò ấu chúa xây dựng nhà Chu thịnh vượng - Ảnh internet

Chu Công vừa để tâm đến việc triều chính, đồng thời ân cần giáo dục cháu là Chu Thành Vương phải chuyên cần việc triều chính, yêu thương dân chúng, khiêm tốn và biết tự kiềm chế bản thân, phải hiểu lễ nghi và có tác phong của người hiền tài. Trong quá trình dạy bảo cháu, Chu Công có ghi chép 2 bộ gia huấn truyền lại cho đời sau là “Giới tử Bá Cầm” và “Giới chất Thành Vương”. Về sau, 2 bộ gia huấn này được hợp lại thành 1 bộ, gọi là “Cơ Đán gia huấn”.

Có một câu chuyện xảy ra trong cuộc đời hoàng đế Chu Thành Vương, khiến ông ghi nhớ kỹ suốt đời như sau: Thuở còn nhỏ, một lần, Chu Thành Vương cùng em trai Thúc Ngu chơi ở dưới gốc cây ngô đồng (cây vông) sau hoàng cung. Chu Thành Vương cắt một lá ngô đồng thành hình viên ngọc và đưa cho em trai, nói: Anh dùng cái này phong tước cho em. Chu Công nghe thấy lời ấy, liền tiến đến bái kiến và nói: “Đại vương phong tước cho em trai, thật là việc tốt! Chu Thành Vương nói: “Ta chẳng qua chỉ là đang chơi đùa một chút với em mà thôi!”. Chu Công nghiêm túc nói: “Thiên tử không thể nói đùa, thiên tử nói gì, người chép sử ghi lại thế ấy, nhạc công hát thế ấy, đại thần truyền bá thế ấy. Thiên tử đã nói là nhất định phải làm”. Vì thế, Chu Thành Vương đã phong cho em trai làm Ứng hầu.

Sự việc này thực sự đã làm cho Chu Thành Vương ghi nhớ suốt đời. Cho đến tận lúc băng hà, Chu Thành Vương cũng vẫn nhớ kỹ: Trước khi nói lời phải suy ngẫm kỹ càng, lời nói của vua là không thể bông đùa, phải thực sự nghiêm túc, có trách nhiệm với lời nói của mình, nói lời phải giữ chữ tín. Đây cũng là điển cố nổi tiếng “Đồng diệp phong đệ”. Và trong thiên “Vô dật” của cuốn sách “Thượng thư” nổi tiếng có viết: “Quân tử sở, kỳ vô dật” tạm dịch: Nơi người quân tử ở là chớ có nhàn rỗi. Đây là lời Chu Công dạy Chu Thành Vương khi chấp chính phải siêng năng, cần kiệm, không được ham hưởng nhàn rỗi. Về sau, những lời này đã trở thành câu mà nhiều bậc đế vương dùng làm lời giáo huấn con cái, không được ham an nhàn, sống xa hoa, lười biếng.

Trong “Giới chất Thành Vương”, Chu Công một lần nữa giáo huấn Chu Thành Vương phải tu thân, kính đức, tránh xa hoa, dâm đãng, ghi nhớ bài học nhà Ân Thương vì thất đức mà mất nước. Chu Công đã sớm ý thức được rằng vận mệnh thịnh suy của đất nước, cuộc sống nghèo khổ hay đầy đủ của dân chúng đều là nằm trong tay thiên tử. Cho nên ông giáo dưỡng Chu Thành Vương, cả việc trị quốc an bang và tu dưỡng phẩm đức cá nhân. Vì thế, Chu Thành Vương cuối cùng lớn lên thực sự đã trở thành một vị minh quân.

Lời bàn:

Tìm hiểu về Chu Lễ và học Dịch theo các thánh nhân xưa không phải là để giết thời gian trong những lúc trà dư tửu hậu. Mà là để mỗi chúng ta cùng nhau góp sức tạo ra một dòng chảy đạo đức từ thế hệ này đến thế hệ khác, đồng thời ra sức giáo dưỡng thế hệ sau hiểu được rằng: Gia đình chứa trữ điều tốt lành, ắt là có thừa phúc lành; gia đình chứa trữ những điều chẳng tốt lành, ắt là có thừa tai vạ. Và đó là một trong những lời dạy của Chu Công trong sách Kinh Dịch. Bộ sách này ra đời từ cách đây hơn 3.000 năm, nhưng cho đến ngày nay vẫn được hậu thế tiếp tục học hỏi, nghiên cứu để áp dụng trong cuộc sống.

Và những đóng góp của ông đã có ảnh hưởng rất sâu sắc tới sự phát triển của lịch sử Trung Quốc nói riêng và nhân loại nói chung. Với đương thời, Chu Công không chỉ là nhà chính trị, nhà quân sự siêu việt, nhà tư tưởng kiệt xuất thời Tây Chu, mà còn là một nhà thơ, một học giả đa tài đa nghệ. Ông được tôn là người đặt nền móng cho sự phát triển của Nho học. Ông được xem là tấm gương mẫu mực cho đời sau về lòng trung thành, tài năng phò tá vua nhỏ, củng cố những chính quyền mới thành lập trụ vững trong hoàn cảnh khó khăn. Một con người với trí tuệ và nhân cách được hậu thế mãi mãi tôn thờ.

N.D