ÔN CỐ TRI TÂN 14:31, 11/02/2018 GMT+7

BP - Theo sách “Lam Sơn thực lục”, Lê Bôi tên thật là Phạm Bôi, người làng Địa Linh (nay thuộc làng Đông Linh, xã An Bài, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình). Vì ông được mang quốc tính nên sử ghi là Lê Bôi. Lê Lợi khởi nghĩa vào năm 1418, khi nhà Minh đã diệt xong triều Hồ và hậu Trần, đặt ách đô hộ lên toàn Đại Việt. Do đó cuộc khởi nghĩa gặp muôn vàn khó khăn, gian khổ. Hưởng ứng ngọn cờ kháng Minh cứu nước, Lê Bôi cùng 7 người đều đổi sang họ Phạm, rồi dấy binh ứng nghĩa vào Lam Sơn phò Bình Định Vương Lê Lợi.

Minh họa: S.H

Ngay trong những ngày đầu gian khổ, kẻ thù ngày đêm lùng sục vây ráp hòng tiêu diệt nghĩa quân, Lê Bôi đã lập được chiến công. Trong trận Bồ Hải vào tháng 12-1424, các tướng Lê Lễ, Lê Sát, Lê Bôi dùng phục binh đại phá giặc Minh, diệt hàng ngàn tên giặc, trong đó có Đô ty Chu Kiệt, khiến bọn Trần Trí, Sơn Thọ phải nhặt tàn quân chạy về thành Nghệ An. Trong trận đánh Tân Bình - Thuận Hóa mở rộng vùng căn cứ do Trần Nguyên Hãn, Lê Nỗ chỉ huy, còn Lê Bôi, Lê Ngân, Lê Văn An đem viện binh phối hợp đã góp phần giải phóng Thuận Hóa, mở ra cục diện mới cho nghĩa quân Lam Sơn từ thế bị động chuyển sang thế chủ động tấn công, đem đại quân ra Bắc bao vây Đông Quan.

Chủ động với thời cơ, Lê Lợi đem đại binh ra Bắc vào tháng 9-1426 để diệt viện binh giặc từ Vân Nam sang, buộc nhà Minh phái Tổng binh Vương Thông và Mã Anh đem 5 vạn quân, 5.000 ngựa sang cứu. Vương Thông đem cả quân cũ mới gồm 10 vạn ra bến đò Cổ Sở, cầu Xa Đôi, cầu Thanh Đại hòng phá vây cho Đông Quan nhưng đều thất bại. Chiến thắng của nghĩa quân Lê Lợi ở cánh đồng Cổ Lãm, rồi Tốt Động, Chúc Động diệt 5 vạn quân, chém chết Trần Hiệp, Lý Lượng, bắt sống hơn vạn địch khiến bọn Thông, Kỳ chỉ thoát được thân chạy về Đông Quan.

Phối hợp cùng đại thắng trên đất Bắc, các tướng Lê Văn An, Lê Quốc Hưng, Lê Bôi... đã khép chặt vòng vây Nghệ An, quét sạch nhiều thành lũy của giặc ở Thanh Hóa khiến quân Minh đã bí nay càng bí hơn. Thừa thắng, Lê Lợi từ Thanh Hóa ra cắm dinh Bồ Đề chủ trương không đánh vào Đông Quan vội. Một mặt cho quân bao vây Đông Quan, mặt khác cho Lê Quốc Hưng đánh thành Thị Cầu; Lê Khả, Lê Niệm đánh thành Tam Giang; Lê Lựu, Lê Bôi đánh thành Khâu Ôn; Trần Nguyên Hãn, Lê Lý... đánh ở Xương Giang. Nhà Minh sai Cổ Hưng Tổ đem 5 vạn quân, 5.000 ngựa sang cứu nguy, nhưng đã bị Lê Lựu, Lê Bôi giữ ải đánh tan tác.

Tháng 9-1427, nhà Minh sai Thái phó Liễu Thăng cùng bộ hạ đem 10 vạn quân, 2 vạn ngựa, theo đường Lạng Sơn đánh vào Pha Lũy và cho Thái phó Mộc Thạnh đem 5 vạn binh, 1 vạn ngựa từ Vân Nam đánh vào Lê Hoa. Quyết tâm tiêu diệt viện binh hùng mạnh của giặc, Lê Lợi sai Lê Sát, Lê Nhân Chú, Lê Liệt đem 1 vạn quân tinh nhuệ và 5 voi phục sẵn địch ở Chi Lăng; cử Lê Bôi và Lê Lựu nhử giặc vào trận địa mai phục rồi chém chết Liễu Thăng, diệt 1 vạn tên ở Mã Yên. Khi ấy, Lê An và Lê Lý đem 3 vạn quân đi tiếp ứng diệt 2 vạn tên. Cùng lúc ấy, các tướng Phạm Văn Xảo, Lê Khuyển cầm cự ngoan cường với giặc. Lê Lợi cho đem cờ quạt ấn tín bại trận của Liễu Thăng đến và khi thấy, bọn Mộc Thạnh mất hết hồn vía, chưa đánh đã tan. Quân ta truy kích diệt 1 vạn địch, bắt sống người và ngựa vô kể. Mộc Thạnh chỉ một mình một ngựa chạy thoát. Chờ viện binh thì viện binh đại bại, Vương Thông không còn con đường nào khác đành xin “giảng hòa” rút binh.

Cuộc kháng chiến chống quân Minh của nghĩa quân Lam Sơn toàn thắng. Trong cuộc định công thưởng tướng, trong 221 người có công, trên 100 danh tướng được phong Hầu. Thượng tướng Lê Bôi được ban tước Hầu, tam phẩm công thần. Sau khi đại thắng quân Minh, Lê Lợi lên ngôi, Lê Bôi lại ra sức giúp vua an dân trị quốc, tăng cường quốc phòng, mở mang bờ cõi, giữ vững biên cương, được Lê Lợi tin yêu trọng dụng. Lê Lợi mất, Lê Thái Tông lên ngôi. Lê Bôi được giao làm “Đông đạo hành quân tổng quản” lo việc quân cơ quốc sự. Lê Thái Tông mất, Lê Nhân Tông kế vị, Lê Bôi được giao giữ chức “Nhập nội hành khiển” tước Thái Bảo.

Lời bàn:

Là danh tướng công thần tận tụy phục vụ hết lòng 3 triều vua không mệt mỏi, Lê Bôi được Lê Thánh Tông cho cử quốc lễ, ra chỉ dụ cho làng Đông Linh lập đền thờ, phong Lê Bôi cùng 6 người họ Phạm khác là Thành hoàng, là Thượng đẳng phúc thần. Trong một lần đi đánh Chiêm đại thắng trở về, Lê Thánh Tông đã ghé thăm làng Đông Linh, thắp hương tưởng niệm Thượng tướng Thái bảo Lê Bôi. Và ngày nay, đình làng Đông Linh được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh và hằng năm, dân làng cùng với hậu duệ họ Phạm và họ Lê đều tổ chức lễ dâng hương nhớ ơn Thái bảo Lê Bôi và các bậc tiền nhân.

Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn không những chấm dứt hơn 20 năm đô hộ tàn bạo của giặc Minh đối với dân tộc Việt mà còn mở ra một thời kỳ phát triển huy hoàng về kinh tế, văn hóa và quân sự dưới triều đại Lê sơ và Lê Lợi được tôn vinh là “vị tổ trung hưng thứ hai” của dân tộc Việt Nam. Nguyên nhân dẫn đến thắng lợi vĩ đại này là do sự lãnh đạo tài tình, mưu lược của bộ chỉ huy cuộc khởi nghĩa, tiêu biểu là Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Nguyễn Chích... đã có những kế sách đúng đắn để đưa cuộc khởi nghĩa đến thắng lợi, đã biết kết hợp sức mạnh quân sự và ngoại giao để chiến thắng kẻ thù. Và một nguyên nhân không nhỏ nữa là Bộ chỉ huy Lam Sơn ngày ấy đã quy tụ được những tướng lĩnh tài ba, văn võ song toàn và một trong số đó là Lê Bôi.

N.D